Liken Araştırma Odası ve Likenaryum

Bölümümüzde Liken Araştırma Odasında ve Likenaryum-Liken Herbaryumunda yapılan çalışmalar:

Yeryüzünde kutuplardan çöllere kadar değişen çeşitli karasal ekosistemlerde ve özellikle havası temiz olan habitatlarda yayılış gösteren likenler, 20 binden fazla tür ile biyolojik çeşitliliğin önemli bir parçasıdır. Doğada birçok ekolojik rolü olan likenler, fotosentez yapan belirli alg (mikroskobik- su yosunları) türleri ile mantar (çoğunlukla asklı mantarlar) türlerinin ortak yaşam kurması sonucu meydana gelirler. Sınıflandırmada Bitkiler (Plantae) değil, Mantarlar (Fungi) aleminde yer alırlar. Ağaçların üzerinde, toprak ve kaya yüzeylerinde yaygın olarak bulunurlar. Liken türleri yaşadıkları çevrenin hava kirliliği seviyesinin göstergeleridir. Ayrıca ürettikleri kendilerine özgü sekonder metabolitler sayesinde insanlık yararına - etnobotanik kullanımları (boya, kozmetik, ilaç gibi) oldukça geniştir.

“Liken bilimi” anlamına gelen “likenoloji (likenbilim)” biyolojinin yeni bir alt bilim dalıdır. Likenoloji; liken biyolojisi (anatomisi, morfolojisi, fizyolojisi vb.), taksonomisi (sistematiği, genetiği, moleküler filogenisi vb.), kimyası, ekolojisi, coğrafyası ve diğer bilimsel alanlardaki likenle ilgili tüm araştırmaları kapsamaktadır. Liken biyotası (liken çeşitliliği); tanınması, bilinmesi ve korunması gereken önemli biyolojik değerler arasındadır. Türkiye’nin liken florası henüz tamamlanmamış olup özellikle bazı doğu-güneydoğu illerinde eksik kalan noktalar bulunmaktadır. Likenlerden bahseden Türkçe yayınlar 1970’lerde başlayıp 1990’lardan itibaren artarak günümüze kadar çok yol kat edilmiştir. Çalışmalar devam etmekle beraber, ülkemize ait likenler, tür listesi halinde yayınlanmıştır (John ve Türk, 2017). Ülkemizdeki likenbilim çalışmaları, John (1992, 1995) listelerine ek olarak Çobanoğlu (2011) tarafından yayınlanan listeye göre, sistematik ve flora ağırlıklı olarak başlayan çalışmalar, hava kirliliği, ekoloji ile ilgili olanlar ve daha sonra biyolojik aktivite ile ilgili yoğunlaşan çalışmalarla devam etmiştir.

Bölümümüzün Botanik Anabilim Dalı altındaki “Liken Araştırmaları” kapsamında öncelikle İstanbul çevresi, Bolu çevresi, Marmara bölgesi ve çeşitli illerimizde liken arazi çalışmaları yapılmakta ve toplanan liken türlerinin teşhisi konusunda lisansüstü öğrenciler ile birlikte sistematik ve ekolojik çalışmalar yapılmaktadır. Sistematik çalışmaların yanı sıra, likenlerin hava kirliliği seviyesinin göstergesi olarak kullanılmalarından dolayı, bu amaçla toplanan örneklerle çoklu-element analizlerine dayalı biyoizleme çalışmaları sıklıkla yapılmakta olan çalışmalardır. “Liken biyolojisi ve ekoloji” dersi kapsamında lisans öğrencileri interaktif olarak likenlerin ilgi çekici dünyasını tanımakta, edinilen bilgiler poster ve sunumlarla paylaşılmaktadır. Lisansüstü tez ve projelerle, likenle biyoizleme yöntemi kullanılarak İstanbul Avrupa ve Anadolu yakasının hava kalitesi üzerine bilimsel makaleler yayınlanmış olup benzer çalışmalara devam edilmektedir. Ülkemizdeki farklı lokasyonlar için de likenlerle biyoizleme çalışmaları yürütülmektedir.

Yine bölümümüzdeki liken araştırmaları kapsamında, doğal kaynak olarak ilaç aktif madde elde edilmesi bakımından gelecek vaat eden liken kimyası göz önüne alınarak, likenlerden elde edilen özütlerin biyolojik aktiviteleri (antibakteriyel, antimikrobiyal, anti-QS, antioksidan, anti-kanser vb.) ile ilgili araştırmalar yürütülmektedir. Ayrıca likenlerin dekoratif amaçlı (çiçekçilik, terraryum gibi) kullanımları üzerine çeşitli yan çalışmalar da yapılmaktadır.

Bölümümüzde bulunan herbaryumda (MUFE) ayrı bir bölüm olarak Gülşah Çobanoğlu (Özyiğitoğlu) tarafından kurulan “G.Ç. Likenaryum”da (Liken Herbaryumunda), ülkemizden ve yurtdışından liken koleksiyonlarına ait toplam yaklaşık 3000 örnek yer almaktadır.

Liken Araştırmaları Odası (GZFC 207-A)